वडील मुलाला न विचारता वडिलोपार्जित मालमत्ता विकू शकतो- सुप्रीम कोर्ट


सुप्रीम कोर्टाने एका निकालात म्हटले आहे की, जर कुटुंब प्रमुखाने कौटुंबिक कर्ज किंवा इतर कायदेशीर गरजांची परतफेड करण्यासाठी वडिलोपार्जित मालमत्ता विकली तर मुलगा किंवा इतर सहकारी त्याला न्यायालयात आव्हान देऊ शकत नाहीत. असे म्हणत सर्वोच्च न्यायालयाने ५४ वर्षांपूर्वी दाखल केलेला खटला फेटाळून लावला.



न्यायालयाने म्हटले आहे की, वडिलांनी कायदेशीर गरजेपोटी मालमत्ता विकल्याचे सिद्ध झाले की, सहकारी त्याला न्यायालयात आव्हान देऊ शकत नाहीत. मुलाने 1964 मध्ये वडिलांविरोधात गुन्हा दाखल केला होता. हे प्रकरण सर्वोच्च न्यायालयात पोहोचण्यापूर्वी पिता- पुत्र दोघेही मरण पावले, परंतु त्यांच्या वारसांनी खटला सुरूच ठेवला. न्यायमूर्ती ए. एम. सप्रे आणि एस. च्या. कौल यांच्या खंडपीठाने हा निर्णय देताना सांगितले की, हिंदू कायद्याच्या कलम 254 मध्ये पिता

द्वारे मालमत्तेची विक्री करण्याची तरतूद आहे असे असताना प्रीतम सिंग यांच्या कुटुंबावर दोन कर्ज होते आणि तिथेच त्यांना शेतीचा खर्च भागवावा लागला. जमीन सुधारण्यासाठीही पैशांची गरज होती. खंडपीठाने म्हटले की, प्रीतम सिंग यांच्या कुटुंबाचा कर्ता असल्याने तो हक्कदार आहे. कर्ज फेडण्यासाठी त्याला मालमत्ता विकण्याचा अधिकार होता.



कलम 254(2) अशी तरतूद करते की कर्ता जंगम/ जंगम वडिलोपार्जित मालमत्ता विकू शकतो, गहाण ठेवू शकतो किंवा कर्ज फेडण्यासाठी मुलगा आणि नातवाचा हिस्सा देखील विकू शकतो. परंतु हे कर्ज वडिलोपार्जित असावे व ते कोणत्याही अनैतिक व बेकायदेशीर कृत्यातून निर्माण झालेले नसावे. कोर्टाने म्हटले की, कौटुंबिक व्यवसाय किंवा इतर आवश्यक हेतू कायदेशीर आवश्यकतांमध्ये येतात.

या प्रकरणात प्रीतम सिंग यांनी त्यांची लुधियाना तहसीलमधील 164 कालवे जमीन 1962 मध्ये दोन व्यक्तींना 19,500 रुपयांना विकली होती. या निर्णयाला त्यांचा मुलगा कैहर सिंग याने न्यायालयात आव्हान दिले आणि म्हटले की वडील वडिलोपार्जित मालमत्ता विकू शकत नाहीत कारण ते त्यात वाटेकरी आहेत. वडिलांना त्यांच्या परवानगीशिवाय जमीन विकता येत नाही. ट्रायल कोर्टाने मुलाच्या बाजूने निकाल दिला आणि विक्री बाजूला ठेवली. हे प्रकरण अपील न्यायालयात आले आणि त्यात कर्ज फेडण्यासाठी जमीन विकल्याचे दिसून आले. हे प्रकरण उच्च न्यायालयात गेले आणि येथे 2006 मध्ये हा निर्णय कायम ठेवण्यात आला.


पितृकर्जाची परतफेड, मालमत्तेवरील सरकारी देणी, कुटुंबातील सदस्य आणि त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांची देखभाल, मुलाचे लग्न आणि त्यांच्या मुलींचे लग्न, कौटुंबिक कार्य किंवा अंत्यसंस्कार, मालमत्तेवर संयुक्त प्रमुखाच्या विरुद्ध गंभीर फौजदारी खटल्यात त्याच्या बचावासाठी मालमत्तेची विक्री करण्याची तरतूद आहे.